Even een groet - 42

Pinksteren: een zoektocht

Tweede Pinksterdag. De nagalm van Pinksteren. Waar ging het ook al weer om op dit  kerkelijk hoogfeest? O ja, om de 'Geest'. De geest met een hoofdletter. Nu kent de Bijbel geen hoofdletters, dus hoe je het schrijft maakt niet uit.

Wezenlijk is dat het niet zomaar een geest is die we met Pinksteren vieren, maar de heilige geest, dat wil zeggen: een goede geest van liefde, vrede en recht.

Het blijft echter moeilijk. Raadselachtige taal. Na afloop van de kerkdienst gisteren in Zoetermeer had ik een gesprekje bij de kerkdeur, dat me aan het denken zette. 'In hoeverre is de heilige Geest nu de geest van Jezus?' vroeg Dick Gramsma, die altijd scherpe vragen stelt. Ik had niet meteen een antwoord klaar. Op de fiets op weg naar huis dacht ik erover na. Dit groetje is eigenlijk mijn tastend en zoekend antwoord op Dicks vraag. Dat ik meteen ook maar doorstuur aan iedereen. Want dat past wel bij de pinkstergeest.

Wat waren mijn fietsende hersenspinsels? Wat de kerk 'God de Vader' noemt, zou ik liever het levensmysterie noemen. Ja, daar zou ik willen beginnen. Bij het mysterie van het bestaan. God als de creatieve energie die in het leven schuilt, de ratio achter de dingen, de schoonheid en de gevoeligheid die wij in elkaar en het leven ontwaren. De waarde en de zin van de dingen. De Bijbel noemt dat met de Griekse filosofen ook wel 'de logos'. Het geheim van de dingen. In de beginne was het woord...

Jezus is de onthulling van dat mysterie. De 'belichaamde logos'. Hij is voor mij de openbaring van het bestaansgeheim in diepere zin. Dieper in elk geval dan mijn gebrekkige persoontje. Jezus laat zien waar het om gaat: vrede, liefde, mededogen, kwetsbaarheid. En niet: regels, geboden, macht, gezag. Maar wat is dan de 'Geest'? De Geest is het moment waarop de levenskracht van Jezus zich verbreedt, zeg maar: opnieuw mens wordt, maar nu in ons allemaal. In die zin zou je Jezus kunnen zien als een schakel tussen God en de wereld. We hebben hem nodig omdat hij gezicht geeft aan God en de Geest. Maar ook omdat hij onze diepste menselijke kern vormt en blootlegt. Niet als persoon (Jezus), maar in wezen (Christus).

Er is echter wel een 'maar'. Een bezwaar dat ik met die laatste zin misschien al wel ondervangen heb. Het ingewikkelde is dat de Geest niet alleen in Jezus, maar in ieder mens aanwezig is. Van meet af aan. Daar hebben hindoes een belangrijk punt. De mens is van nature goddelijk. De Bijbel zegt dat op haar eigen wijze: de mens is beeld van God (imago dei). Juist dat maakt ons menselijk. Dat 'goddelijke' toont zich in ons vermogen tot vrijheid, creativiteit, rationaliteit en het morele besef dat mensen eigen is. Ja, in onze meest menselijke eigenschappen lijken we op God.

Spiegelbeeld van God dus. Reflectie van de hemel op aarde. Maar onze ervaring is daar vaak maar een zwakke schaduw van. Het beeld van God in ons is als de zon in de Lage Landen. Altijd aanwezig, maar lang niet altijd zichtbaar en voelbaar. Om het aan te scherpen in dezelfde metafoor: er is behoorlijk wat bewolking in ons bestaan. Ruis die ons vervreemdt van de diepste werkelijkheid die we zijn. De geestkracht in mensen lijkt op sluimerend vuur. Een vuurtje dat smeult in verkoold hout. Het evangelie wil dat vuur weer in ons wekken. Opwekken door de Geest. Het wil ons doen opstaan. Pasen en Pinksteren vallen bij Johannes dan ook niet toevallig op één dag. Want het opwekkingswonder betreft niet alleen Jezus, maar vooral ook ons.

Kortom, Jezus is ook met Pinksteren van belang omdat hij 'gezicht' geeft aan God en de Geest. Hij maakt concreet wat vrede, liefde en recht kunnen zijn op aarde. Hij is Gods heldere spiegelbeeld. Zoals er ook andere gestalten zijn, die helderder dan wij de goddelijke levenskracht in mensen uitstralen: Boeddha bijvoorbeeld. Daarnaast is Jezus ook een kracht die mensen wil bezielen. Die mensen helpt om te veranderen. Hoe dat precies werkt: God-mag-het-weten. Maar het bestaat en het gebeurt. Soms heel bescheiden en profaan. Soms op spectaculaire wijze. Onderstaand interview uit het dagblad Trouw met klimaatactivist Paul Kingsnorth geeft ons daar een vage indruk van. Ik las het en laat het graag aan hem over om er woorden aan te geven op deze tweede Pinksterdag. Want dat kan alleen vanuit persoonlijke ervaring. Filosofisch gezien is het zinloos en onmogelijk om over deze dingen te spreken. Maar ik heb ze wel ontmoet dit soort mensen. Die als vanuit het niets werden weggeplukt uit de sores of het moeras.

Een dag vol zonlicht gewenst, ondanks de regen...
Met een groet, Karl van Klaveren

https://www.trouw.nl/religie-filosofie/schrijver-paul-kingsnorth-vond-het-christendom-een-verrotte-religie-en-toen-werd-hij-gehaald-door-christus~bc72af59/