Even een groet - 37

Sierlijk en gracieus leven

History delights in people who demonstrate this capacity. Nelson Mandela, Martin Luther King Jr., Gandhi, Margret Sanger, Elizabeth Cady Stanton, Joan of Arc, Mohammed, Jesus, Moses, all gained extraordinary credibility and moral authority by receiving anger with grace. Receiving anger is a sacred task, because it tests us in our most sensitive places. It demands that we remain true to a purpose beyond ourselves, and stand by people compassionately, even when they unleash demons. Taking the heat with grace communicates respect for the pains of change.

Ronald Heifetz en Marty Linsky, Leadership on the Line (2002)

"Vertalen is verraden", wordt wel gezegd. Een gezegde dat teruggaat op een Italiaans woordspel: traduttore traditore (vertaler verrader). De gedachte achter die spreuk is: soms is het onmogelijk om de volle betekenis van een woord uit te drukken in een andere taal. Zoals je er ook niet in altijd slaagt om je gevoelens te vangen in woorden.

Een van de beste voorbeelden van een vrijwel onvertaalbaar woord is het Engelse woord grace. Het kan van alles betekenen: genade, gratie, charme, sierlijkheid, goedgunstigheid, vriendelijkheid, gepastheid, zegen, dankgebed. Dat zijn de mogelijkheden die Van Dale noemt. Het zijn met uitzondering van 'charme' en 'gratie' houterige Nederlandse woorden die als je ze gebruikt als vertaalwoord altijd de elegantie missen van dat prachtige Engelse woord. Neem bovenstaand citaat. "Receiving anger with grace" was een kunst die mensen als Mandela en ML King beheersten, zegt de auteur. Hoe vertaal je dat? Boze mensen met begrip tegemoet treden? Het is duidelijk dat het gaat om een liefdevolle en elegante manier van reageren op woede en agressie, waarvan Mandela en Gandhi treffende voorbeelden waren. Geduldig. Ook die dimensie kent het woord. Maar echt goed vertalen kun je zo'n zin niet in het Nederlands.

Overigens heeft ook onze taal woorden die niet te vertalen zijn in het Engels. Gezellig en tijdgeest bijvoorbeeld. Maar grace? Nee, daar hebben wij geen woord voor. Het enige dat ik ken en in de buurt komt is het Griekse woord charis. Het komt ook voor in de Bijbel, die in het Hebreeuws en het Grieks is geschreven. Charis is net zo veelkleurig als grace en betekent niet alleen genade, charme en vriendelijkheid. Het heeft nog een extra dimensie. Charis kan ook vreugde betekenen. Van Jezus wordt gezegd dat hij een mens met charis was. Niet hoekig en wettisch. Geen regelneef of letterknecht. Maar sierlijk, gracieus, liefdevol. Vol compassie. Kortom, een prachtig mens. Want schoonheid is ook een betekeniskleur van charis. Hij was tov, zou je in het Hebreeuws zeggen. Ook wij worden door dat oude boek waarin hij figureert, uitgedaagd om zulke mensen te zijn. Wat is taal toch mooi.

Met een groet,
Karl van Klaveren