Even een groet - 61

Herwaardering van de ziel?

Ik las over een jonge theologe uit protestantse kring die gepromoveerd is op de ziel. Tja, de ziel. Valt daar nog iets voor te zeggen? De promovenda beweert dat de ziel toe is aan herwaardering. Is dat zo? Tot op zekere hoogte heeft ze wel een punt, denk ik. 'Wij zijn ons brein’, wordt er steeds vaker gezegd. Veel wetenschappers zien de mens als weinig meer dan een machine. Het materialistisch wereldbeeld is letterlijk 'mensonterend'. Zoals er vroeger (Descartes bijvoorbeeld) werd aangekeken tegen dieren, zo kijken we nu aan tegen de mens. Je vraagt je soms af of we daarmee ook zullen eindigen als de dieren, die we tot broedmachines hebben verklaard. Wat blijft er over van de menselijke waardigheid als we het wetenschappelijk materialisme als uitgangspunt nemen?

We hebben de mens zijn geheim ontnomen. Een geheim dat verder reikt dan het woord ‘ziel’ tot uitdrukking kan brengen. Niets is zo complex en raadselachtig als de menselijke geest. Het woord 'ziel' moeten we misschien dan ook niet terug willen. We doen er waarschijnlijk beter aan om het vraagstuk open te houden. Door ervan uit te gaan dat we lang niet alles weten. Zeker als het gaat om de mens. We zijn in onze kennis van mens en wereld weinig meer dan neanderthalers. We denken heel wat te zijn en ongelofelijk veel te kunnen, maar alles wat we doen en weten is zo groot als het zonnestelsel. Schijnbaar ontzagwekkend, maar een speldenprik in het geheel van het universum. Disciplines zoals de psychiatrie staan veelal machteloos tegenover patiënten. We begrijpen niets van de geest. Ook op het gebied van de natuur zijn de raadsels groter geworden met elke nieuwe ontdekking. Sinds we zijn door gedrongen tot de wereld van de elementaire deeltjes stapelen de vragen zich op.

Trouwens, wat is ‘elementair’? Ooit dachten we dat de atomen dat waren: ze zouden ‘ondeelbaar’ zijn. Dat was de betekenis van het woord. Die naam bleek echter net zo dwaas als het woord ‘Indianen’ (inwoners van India) voor de inheemse volken die Columbus ontdekte. Nee, we zijn ontdekkingsreizigers met een incomplete kaart. Een kaart die hoogstwaarschijnlijk nooit compleet zal worden, omdat het leven ten diepste onkenbaar is. Al is dat laatste een geloofsuitspraak – hoewel niet zonder reden. De wereld begrijpen? Het leven is een reis die je moet meemaken, niet een probleem om op te lossen. Leef daarom met hart ... en ziel.

Met een groet,
ds. Karl van Klaveren