Column predikant - oktober 2022

Traditie en tolerantie: 

Een van de misvattingen rond vrijzinnig geloven is dat het daarbij alleen om vernieuwing gaat en dat traditie geen rol speelt. Toch is traditie ook voor remonstranten, doopgezinden, en vrijzinnig protestanten wezenlijk, want hun tolerante en op de mens gerichte manier van geloven heeft diepe wortels in het verleden.

Grote denkers zoals Erasmus, Hugo de Groot en Spinoza legden de basis voor het religieus-humanistisch klimaat waarin veel vrijzinnige kerken in ons land zijn ontstaan. Een traditie van ongedwongen geloven die kostbaar is, omdat het mensen vrij laat bij de invulling van hun denken en religieus besef. Kostbaar ook omdat het een samenleving voorstaat, waarin ruimte is voor diversiteit. Een verworvenheid die in onze tijd steeds meer onder druk lijkt te komen staan.

In vrijzinnige kerken zijn er geen dogma’s of belijdenisgeschriften, priesters of pastores die je vertellen wat je moet geloven. Dat maak je zelf uit, in een persoonlijke relatie met het geheimenis dat mensen God noemen of dat sommigen liever helemaal geen naam geven. Denk aan David Bowie die zei: ‘Ik geloof in een vorm van energie, maar die kracht is te groot om er een etiket op te plakken.’ Ook in mystieke tradities kom je die gedachte tegen. Het onzegbare is volgens deze gedachtegang kenmerkend voor de wereld van God, religie en geloof.

Vrijzinnigheid komt in weinig delen van de wereld voor. In de afgelopen week sprak ik mensen uit Duitsland die zeiden dat daar geen vrijzinnige kerken zijn. Dat zou goed kunnen, want de oorsprong van het vrijzinnig denken hangt nauw samen met de vrije republieken die ontstonden aan het einde van de Middeleeuwen. De Nederlandse republiek was een van die vrijhavens. Er heerste een relatieve vrijheid in ons land in denken en geloven, en de vrijzinnige kerken van ons land waren daar een gevolg van.

Die samenhang is best iets om trots op te zijn. Maar het is ook een opdracht. De opdracht om die traditie te vernieuwen en naar de toekomst toe veilig te stellen. Want het zou zonde zijn als de Protestantse Kerk Nederland haar progressief-liberale vleugel zou verliezen. Dat zou wel eens kunnen leiden tot een ruk naar rechts, met alle fundamentalistische gevaren van dien. Daarom de oproep: laten we de vrijzinnige vleugel blijven vernieuwen en steunen. Je hoeft de kerk niet plat te lopen om lid te kunnen worden. Vrijzinnigen zijn tolerant genoeg om ieder vrij te laten in de invulling van zijn of haar geloof, twijfel, vermoeden of hoe je jouw band met het leven ook zou willen noemen. De vrijzinnige traditie is een veelkleurige stroom. Een rivier waarin plaats is voor vele vissen.

ds. Karl van Klaveren