Column predikant - januari 2024

Naïeve nieuwjaarswens? 

2023 nadert haar einde. Wat me in de afgelopen weken opviel was dat de nieuwjaarswens die ik dit jaar al vroeg met mijn vrouw verstuurde door sommigen met de nodige twijfels werd ontvangen. De tekst luidde: “Wij wensen jullie en de wereld vrede.” Het was naar mijn gevoel geen uitbundige tekst, maar een eenvoudige bede om vrede. Toch waren er mensen die er vraagtekens bij plaatsten. Niet letterlijk, maar met woorden als “Ik help je het je hopen”, waarin goed bedoeld toch ook enig cynisme doorklinkt. 

Ik snap dat ook wel. Vrede lijkt in onze tijd verder weg dan ooit. In Bethlehem werd dit jaar voor het eerst door Palestijnse christenen geen Kerst gevierd. Dat is goed te begrijpen. Toch deed het me ook denken aan de Zuid-Afrikaanse ANC-studenten aan de universitet waar ik studeerde in de jaren tachtig. Zij weigerden om Pasen te vieren vanwege de uitzichtloze situatie in hun land. Maar toch: een paar jaar later werd Mandela vrijgelaten, en was hij niet langer gevangene, maar president van het land. 

Die ervaring heeft me sterk gevormd. In het dagblad Trouw las ik een interview met klimaatwetenschapper Joyeeta Gupta, die dit jaar de Spinozaprijs kreeg. Ze heeft alle reden om pessimistisch te zijn vanuit haar vak, maar is dat niet. Ze gelooft in het onmogelijke. Als illustratie vertelt ze een verhaal uit haar jeugd. Als dertiger, tijdens haar promotieonderzoek, zag ze geen uitweg meer voor het klimaatprobleem. “Ik werd depressief. Maar er zat een professor uit Bangladesh in mijn promotiecommissie, en die zei iets belangrijks tegen me.” Toen deze professor jong was, dacht hij dat de Britten nooit weg zouden gaan uit zijn land. Maar op een ochtend werd hij wakker en was het gebeurd. Eeuwen Britse overheersing: plots voorbij. “Er is dus hoop, op een constellatie van dingen, van omstandigheden, die iets verschuiven.” 

Noem me een naïeve optimist. Zelf zie ik het eerder als een wezenlijke kern van geloven. Het ondanks alles hoop blijven houden is naar mijn gevoel een kwestie van vertrouwen. Vertrouwen in het licht. Het licht dat in mensen woont, maar ook in de schepping. Dat hoop een kwestie is van lange adem, leert de Bijbel ons als geen ander boek. Tegenslag op tegenslag kom je tegen in de verhalen die daar worden verteld. In de symbooltaal van dat oude boek wordt het ‘de woestijn’ genoemd, of ‘de oervloed’. Ik voel me door dat laatste beeld vaak getroost. Een oneindige watermassa gehuld in duisternis. Tohoe wabohoe, een woeste en lege werkelijkheid. En daarboven Gods geest, zwevend als een moederarend. Zo wordt het scheppingsproces getekend in de Bijbel. Het is een beeld dat moed wil schenken in donkere tijden. Ook in het nieuwe jaar. 

“Niets is onmogelijk voor wie gelooft,” zei rabbi Jeshua. Geloof schept haar eigen werkelijkheid. Hoop kan werken als een zichzelf vervullende profetie: ze verlamt niet, maar doet mensen opstaan. Dat die opstand van vrede in dit nieuwe jaar mag beginnen. Dat is mijn gebed voor de wereld. 

ds. Karl van Klaveren