Even een groet - 74

Wederzijds verzekerde veiligheid

Bij toeval kwam ik het interview weer tegen. Een televisiegesprek met Jaap de Hoop Scheffer, oud-secretaris-generaal van de NAVO. Het is een vraaggesprek uit 2017 met Nieuwsuur. In feite wordt daarin alles wat nu in Oekraïne gebeurt, al voorspeld en verklaard. De Hoop Scheffer onthult dat het de Amerikaanse president George W. Bush was die in 2008 aandrong op uitbreiding van het militair bondgenootschap richting de Russische grens. De Duitse bondskanselier Angela Merkel was tegen, omdat ze escalatie vreesde.

De NAVO heeft Vladimir Poetin in een hoek gedreven, waardoor hij radicaler werd." Het zijn niet de woorden van de Russische staatstelevisie, maar van Jaap de Hoop Scheffer in een televisieinterview van vijf jaar geleden. Volgens de voormalige secretaris-generaal van de NAVO droeg de snelle uitbreiding van het bondgenootschap bij aan de agressieve houding van Poetin. Poetin volgde aanvankelijk een tamelijk westerse koers. Dat veranderde in 2008 toen de NAVO het lidmaatschap toezegde aan Oekraïne en Georgië. Dat hadden we niet moeten doen, zegt de voormalige NAVO-topman terugkijkend in 2018. Hij kreeg toen al te horen dat de Russen zich daar fel tegen zouden verzetten. De Hoop Scheffer: "Poetin zei tegen mij, nadat het communiqué was uitgekomen: Mister secretary-general, this will not be. Dit gaat niet gebeuren!" In het gesprek met Nieuwsuur licht de Hoop Scheffer het nader toe: "De NAVO-top in Boekarest in 2008 vormde een breekpunt in de relatie tussen Rusland en het Westen. De NAVO zette de deur open voor Georgië en Oekraïne. Beide landen mochten lid worden, al werd er geen datum genoemd. Dat was de wens van de Amerikaanse president Bush. De Duitse bondskanselier Merkel verzette zich daartegen. Maar de NAVO besloot de deur toch op een kier te zetten.

Ook Pieter Waterdrinker, oud-correspondent in Moskou voor De Telegraaf en Vrij Nederland, waarschuwde hiervoor in 2018. In een studium generale in Utrecht zei hij: “Toen ik in 1996 in Moskou begon, werd ik uitgenodigd door de toenmalige Russische ambassadeur, Godert Willem baron de Vos van Steenwijk. In 1996 was er in Moskou een fact finding mission van de Tweede Kamer onder leiding van Maarten van Traa. Zij waren daar om uit te vinden in hoeverre het verstandig was om de NAVO uit te breiden naar het Oosten. Daar werd over gediscussieerd. En ik weet niet hoe ik het kwam, maar ik mocht er bij zitten. En ik zie de ambassadeur onder de Venetiaanse kroonluchter van de balzaal van de ambassade op het einde nog zeggen: 'Jullie moeten goed begrijpen: Doe het niet, want jullie krijgen vroeg of laat de bal terug!' Dat was in 1996. We zijn nu twintig jaar verder. Alles wat er de laatste jaren helaas gebeurd is met Oekraïne en de Krim, is in mijn optiek de weerslag, de boemerang die terug is gekomen van de uitbreiding van de NAVO naar het Oosten."

Kortom, we waren gewaarschuwd. En niet door de minsten. De NAVO speelde een riskant spel. 'Havikken' als George W. Bush en Donald Rumsfeld probeerden – tegen Europese adviezen in – de NAVO zo dicht mogelijk tegen de Russische grens aan te duwen. Dat moet gezegd worden in onze tijd. Want de gevolgen zijn desastreus gebleken. Niet alleen is een soevereine staat nu bezet door de Russen, maar heel de wereld bungelt door dit onverantwoord gedrag aan de rand van een kernoorlog. De toezegging die de EU deze week deed om Oekraine te laten toetreden tot de Europese Unie, was in dat licht gezien dan ook niet erg verstandig. Eerder olie op het vuur. Althans, zo denk ik erover.

De wereld is in een gevaarlijke situatie beland. Voor het eerst in de geschiedenis werd er een kernreactor aangevallen. Het is cynisch en een vreemd toeval dat we dit alles meemaken kort nadat Edy Korthals Altes overleed. Deze oud-diplomaat waarschuwde ons tot zijn laatste adem voor de dreiging van een nucleaire oorlog. Ook over de Oekraïne-crisis liet hij zich uit. Hij pleitte keer op keer voor 'wederzijds verzekerde veiligheid'. Dat was zijn alternatief voor het concept van 'wederzijds verzekerde afschrikking' van de grootmachten. Die visie komt erop neer dat je je altijd in de positie van je tegenstander moet verplaatsen. Dat is wijsheid. Wijzer dan vijanddenken, dat gemakkelijk leidt tot een tunnelvisie. Voordat je het weet creëer je daarmee een zwartwit-werkelijkheid, waarin wij gelijk hebben en de ander ongelijk heeft. Dat is niet slim. Rekening houden met alle partijen die betrokken zijn in het conflict, lijkt me (maar dat is mijn persoonlijke mening) de beste weg naar vrede.

Met een groet,
Karl van Klaveren

Bronnen:
- Verslag en video van dit Nieuwsuur-interview uit 2017 zijn te vinden op: https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2210939-de-hoop-scheffer-poetin-werd-radicaler-door-navo
- Het Nieuwsuur-gesprek met voormalig NAVO-topman de Hoop Scheffer staat ook op YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=1viyoSnv-e0
- De veelzeggende anekdote van Pieter Waterdrinker is te vinden op 39.00 min van het videoverslag van een Studium Generale van de Universiteit Utrecht dat gehouden werd in februari 2018 onder de titel: “Moeten we bang zijn voor Rusland?”: https://www.youtube.com/watch?v=kcwhPN1UTIE