Even een groet - 68

Crisis als creatie

In de filosofiekring in Zoetermeer zijn we bezig met een boek van Maarten Boudry. De titel spreekt tot de verbeelding: Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat (2019). Deze jonge Vlaamse wetenschapsfilosoof beweert dat we te pessimistisch zijn over de toekomst. De wereld gaat niet ten onder, maar wordt aantoonbaar steeds beter. Boudry laat het zien aan de hand van statistieken. Paul Schnabel schreef als directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau een dergelijk boek. In zijn Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht (2018) biedt ook hij met cijfers en feiten tegengeluid aan de negatieve teneur die onze samenleving lijkt te beheersen.

Het is natuurlijk goed nieuws dat wetenschappers vinden dat we te pessimistisch zijn. Boudry laat ook zien waar dit 'cultuurpessimisme' vandaan komt. Maar omdat het een filosofiekring is proberen we de onderbouwde stellingnames van deze 'heilsprofeten' toch met elkaar ook kritisch tegen het licht te houden. Op zich hebben ze wel een punt, denk ik. Onrust op maatschappelijk gebied is niet altijd negatief. Het is juist vaak een teken van verandering. Neem de seksuele revolutie. Daardoor gingen we zien dat we te bekrompen zijn en dat onze morele opvattingen verstard waren door eeuwenlange invloed van de kerk. Maar de andere kant van het verhaal, dat er overal (en ook in de kerk), seksueel misbruik plaatsvindt/vond, bleef sterk onderbelicht in deze 'revolutie' van de jaren zestig. Die kant van het verhaal komt nu pas, in onze tijd, aan bod. In alle geledingen van de samenleving (kerk, media, sportwereld). Dat geeft veel onrust, maar het is wel een teken van verandering. In feite gaat de seksuele revolutie gewoon door en is ze op zoek naar evenwicht.

Tja, ik blijf een hardnekkig aanhanger van het Chinese harmoniedenken dat leert dat elke crisis een kans is en ons nieuwe mogelijkheden, nieuwe wegen wijst. Overigens leert de Bijbel dat ook. Kruis en opstanding waren volgens de filosoof G.W.F. Hegel (1770-1831) nauw met elkaar verbonden. Hij zag ze als de twee polen van de geschiedenis, waardoor we als mensheid met vallen en opstaan 'tot onszelf komen'. Of in de woorden van Hegel: waarin de Geest tot zichzelf komt. Elk conflict, elke crisis was volgens de Duitse idealist een botsing van these en antithese, die uiteindelijk zou leiden tot een nieuwe synthese. Het is natuurlijk niet altijd zo. Ruzie in een relatie kan ook leiden tot scheiding, zoals wij allen weten. Maar over het algemeen is het wel zo: dat door met elkaar te botsen, door crisis, door conflict komen de zwakke plekken boven drijven. Daar leren we van als het goed is. Na een oorlog begint vaak een heel nieuw tijdperk. Dus laten we maar optimistisch blijven. Maar ook, anders dan Boudry en Schnabel, oog houden voor de positieve effecten van crisis en conflict. Het is niet allemaal rozegeur en maneschijn. Zeker. Maar het is ook niet zo dat een crisis alleen maar ellende baart. Misschien moeten we crises gewoon zien als creatie. Het begin van iets moois en iets nieuws, dwars door de woeste leegte heen.

Met een groet,
Karl van Klaveren

P.S. Met dank aan mijn vrouw Indra, die de treffende samenvatting en titel boven dit stukje ('Crisis als creatie') bedacht. Voor wie nog mee wil doen aan de kring stuur ik zo meteen nog even de uitnodiging van de filosofiekring door, die pas eenmaal bijeen is geweest. Ook voor de Houtrustkerkers, die vroeger wel een filosofiekring hadden, maar nu niet meer.